गेल्या काही वर्षांपासून पीक विमा योजनेतील भरपाईसाठी शेतकरी सरकारी आश्वासनांच्या आणि प्रत्यक्ष रकमेच्या प्रतीक्षेत आहेत. शेवटी सोमवारी (११ ऑगस्ट) केंद्रीय कृषीमंत्री शिवराज चव्हाण यांनी जाहीर केले की, पहिल्या टप्प्यात ३५ लाख शेतकऱ्यांच्या खात्यात थेट ३९०० कोटी रुपये जमा करण्यात आले आहेत. यामध्ये महाराष्ट्रासाठी ५०६ कोटींचा वाटा आहे.
मात्र, शेतकऱ्यांच्या दृष्टीने ही फक्त अर्धीच कहाणी आहे. खरी चिंता अशी की, अजूनही साडे ५ हजार कोटी रुपये थकीत आहेत. ही रक्कम दुसऱ्या टप्प्यात वितरित केली जाईल, असे मंत्रालयाचे म्हणणे आहे.
सरकारी तयारी – “एका क्लिकवर पैसा”
गेल्या काही वर्षांत पीक विमा भरपाई खरीप 2022 थकबाकी हा देशभरातील शेतकऱ्यांसाठी सर्वात मोठा चर्चेचा विषय झाला आहे. विमा दावे मंजूर होऊनही रक्कम जमा होण्यास उशीर, कागदपत्रांचा गोंधळ, आणि विमा कंपन्यांचा कमी प्रतिसाद यामुळे शेतकऱ्यांचा संयम संपत आला आहे.
पहिल्या टप्प्यात ३९०० कोटींची भरपाई
सोमवारी (११ ऑगस्ट) केंद्रीय कृषीमंत्री शिवराज चव्हाण यांनी जाहीर केले की, पहिल्या टप्प्यात ३५ लाख शेतकऱ्यांच्या खात्यात थेट ३९०० कोटी रुपये जमा करण्यात आले आहेत. यात महाराष्ट्राला ५०६ कोटी रुपयांचा वाटा आहे.
तपशील पाहता, ही रक्कम मुख्यत्वे खरीप २०२३ मधील दावे आणि काही प्रलंबित प्रकरणांसाठी वितरित करण्यात आली आहे. परंतु खरी समस्या — पीक विमा भरपाई खरीप 2022 थकबाकी — अजूनही निकाली लागलेली नाही.
सरकारी तयारी – एका क्लिकवर रक्कम जमा करण्याचा प्रयत्न
पीक विमा योजना मार्गदर्शन पानावर दिल्याप्रमाणे, केंद्रीय कृषी मंत्रालयाने राज्य कृषी विभागांना पत्राद्वारे आदेश दिले होते की, भरपाई थेट शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात जमा व्हावी. यासाठी:
- विमा कंपन्यांकडून आवश्यक कागदपत्रे तयार ठेवणे
- डिजिटल स्वाक्षऱ्या आणि मंजुरीची पूर्वतयारी
- वितरणासाठी निश्चित वेळापत्रक
मंत्रालयाचा उद्देश होता — एका क्लिकवर रक्कम जमा करणे. पण प्रत्यक्षात पीक विमा भरपाई खरीप 2022 थकबाकी बाबत हा प्रयोग अपयशी ठरला.
शेतकऱ्यांच्या नजरेतली वास्तविकता
सरकारच्या घोषणेनंतरही अनेक शेतकऱ्यांना त्यांचे थकीत पैसे मिळालेले नाहीत:
- खरीप २०२२ पासूनचे दावे अजूनही निपटलेले नाहीत (खरीप 2022 नुकसानअनुदान).
- खरीप २०२४ मधील काढणीपश्चात नुकसानभरपाई अनेकांना मिळालेली नाही.
- स्थानिक नैसर्गिक आपत्तीमुळे मिळणारी २५% तातडीची भरपाईही अनेकांना नाही.
- काही ठिकाणी दावे मंजूर असूनही रक्कम जमा झालेली नाही.
आकडेवारी एकाच नजरेत
- देशभरातील थकीत विमा रक्कम – ११,५०० कोटी रुपये
- पहिल्या टप्प्यात वितरित – ३९०० कोटी रुपये
- अजून थकीत – साडे ५ हजार कोटी रुपये
- महाराष्ट्रातील पहिल्या टप्प्यात वाटप – ५०६ कोटी रुपये
सरकारचा दावा व शेतकऱ्यांचा अविश्वास
केंद्रीय कृषीमंत्री चव्हाण यांनी आश्वासन दिले की पुढील सात-आठ दिवसांत उरलेली पीक विमा भरपाई खरीप 2022 थकबाकी जमा होईल. तसेच, विमा कंपन्यांनी उशीर केल्यास १२% व्याजासह रक्कम द्यावी, असा आदेशही दिला.
पण शेतकरी संघटनांना यावर विश्वास नाही. भूतकाळात अशा अनेक घोषणांनंतरही पैसे वेळेत मिळालेले नाहीत. विमा कंपन्या आणि सरकारी यंत्रणेमधील दिरंगाईची उदाहरणे असंख्य आहेत.
महत्त्वाचे प्रश्न
- पीक विमा भरपाई खरीप 2022 थकबाकी खरंच १२% व्याजासह मिळेल का?
- सात दिवसांत साडे ५ हजार कोटी रुपये जमा होतील का?
- की पुन्हा तारीख पुढे जाईल?
शेतकऱ्यांचा अनुभव
शेतकरी स्पष्ट सांगतात — घोषणांपेक्षा खात्यात आलेली रक्कमच खरी. अनेकांना विमा दावे करण्यासाठी महिनोन्‌महिने कागदपत्रे जमा करावी लागतात, पण शेवटी निकाल अनिश्चित असतो.
निष्कर्ष
३९०० कोटी रुपये जमा होणे हा एक महत्त्वाचा टप्पा आहे, पण खरी शांती तेव्हाच मिळेल जेव्हा उरलेली पीक विमा भरपाई खरीप 2022 थकबाकी वेळेत आणि पूर्णपणे निकाली लागेल. अन्यथा हे फक्त आणखी एक अपूर्ण आश्वासन ठरेल.
“
