आजच्या डिजिटल युगात Airtel सायबर गुन्ह्यांमध्ये 14.3% घट अशी बातमी ऐकली आहे का? एखादी कंपनी ग्राहकांसाठी इतका मोठा बदल करू शकते हे खूप कमी घडतं. पण Airtel ने त्यांच्या “anti-fraud” उपाययोजनांमुळे हा बदल साध्य केला आहे. या ब्लॉगमध्ये आपण पाहणार आहोत की हे कसे शक्य झाले, काय उपाय म्हणले जात आहेत, या घटमागची तांत्रिक आणि सामाजिक बाजू, तसेच तुमच्यासारख्या ग्राहकांसाठी काय शिकण्यासारखं आहे.
Airtel च्या उपाययोजनांबद्दल तपशील
- I4C आणि डेटा तुलना
- गृह मंत्रालयाच्या Indian Cyber Crime Coordination Centre (I4C) ने September 2024 ते June 2025 याचा डेटा पाहून हे निष्कर्ष काढले आहे.
- त्यात असे दिसते की, financial losses मध्ये सुमारे 68.7% कपात झाली आहे, तर सायबर गुन्ह्यांच्या तक्रारींमध्ये 14.3% घट दिसते आहे.
- काय उपाय केले गेले आहेत
- AI-चालित स्पॅम/फ्रॉड डिटेक्शन सिस्टम: सप्टेंबर 2024 मध्ये Airtel ने देशातील पहिल्या नेटवर्क-आधारित AI प्रणालीची सुरुवात केली असल्याचे सांगितले जाते, ज्याने कॉल्स, SMS आणि इतर संवाद माध्यमांमधील स्पॅमचा शोध घेणे आणि सतत ब्लॉक करणे सुरू केले.
- मालिशस लिंक ब्लॉक करणे: मे 2025 मध्ये, Airtel ने त्यांच्या नेटवर्कवर सर्व संवाद माध्यमांमध्ये खराब/धोखादायक लिंक ओळखून आणि ब्लॉक करण्याची सुविधा सुरू केली. ही सर्व सुविधा ग्राहकांना अतिरेक शुल्काविना दिली आहे.
- स्पॅम कॉल आणि SMS वर लक्ष: खूप मोठी संख्या (48.3 अब्जाहून अधिक) स्पॅम कॉल ओळखली गेली आहेत.
- परिणाम आणि परिस्थितीचे विश्लेषण
- घटमागचा मुख्य कारण म्हणजे प्री-एँबल्ड सुरक्षा उपाययोजना: एअरटेलने हे उपाय सर्व मोबाइल आणि ब्रॉडबँड वापरकर्त्यांसाठी आपोआप सुरू केले आहेत, ज्यामुळे ग्राहकाला काही करता येण्याची गरज कमी.
- ग्राहक जागरूकता देखील महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे — स्पॅम, फ्रॉड बद्दल सूचना, कसे टाळायचे इत्यादी माहिती प्रसारित करण्यात आली. तरीही, काही लोक अजून धोके ओळखण्यात कमी पडतात.
- काय अधिक अपेक्षित आहे पुढे
- उपाययोजनांचे स्केलेबिलिटी: भारतातील इतर नेटवर्क ऑपरेटरांनाही हे तंत्रज्ञान स्वीकारण्याची गरज आहे.
- पारदर्शक अहवाल: I4C डेटा सार्वजनिक असणे, सायबर गुन्ह्यांची संख्या, प्रकार, येत्या काळात काय धोके संभवतात हे लोकांसमोर स्पष्ट व्हावे.
- नियमित अपडेट्स: AI मॉडेलस, ब्लॅकलिस्ट URLs, स्पॅम इंडिकेटर सिस्टिम हे सतत अपडेट करणे.
ग्राहकांसाठी शिकण्यासारखे मुद्दे
- फोनवर किंवा SMS मध्ये येणाऱ्या अनधिकृत/शंकास्पद लिंकवर क्लिक करू नका.
- अनपेक्षित कॉल्स व SMS बद्दल सतर्क रहा; कोणत्याही खात्रीशिवाय माहिती शेअर करू नका.
- डिजिटल सुरक्षा साधने (antivirus, secure messaging apps) वापरा.
- तुमचे संपर्क नंबर, IMEI बदल, खात्री नसलेली ॲप्स वगैरे बाबींवर लक्ष ठेवा.
तांत्रिक आणि समाजातील दृष्टीकोन
- AI आणि मशीन लर्निंगच्या वापराचा वाढता परिणाम: स्पॅम कॉल आणि फसवणुकीच्या लिंक ओळखण्याच्या कामात AI खूप उपयुक्त ठरले आहे.
- नियमन आणि सरकारी सहभागाची भूमिका: MHA-I4C सारख्या संस्थांनी डेटा-अ‍ॅनालिसिस करण्याची आणि कंपनीच्या उपाययोजनांना मान्यता देण्याची जबाबदारी आहे.
- डिजिटल स्वातंत्र्य vs सुरक्षा संतुलन: जिथे सुरक्षा तर वाढली पाहिजे, पण ग्राहकांचा डेटा गोपनीयता आणि स्वतंत्र संवादाचा अधिकार देखील राखावा लागतो.
निष्कर्ष
“Airtel सायबर गुन्ह्यांमध्ये 14.3% घट” ही केवळ आकडेवारी नाही — हा बदल डिजिटल विश्वात सुरक्षितता व ग्राहक विश्वास वाढवण्याचा मार्ग दाखवतो. AI-आधारित उपाययोजना, नियमन, ग्राहक जागरूकता अशी तिन्ही बाजू मिळून केवळ “तक्रारी कमी करणे” नाही तर संपूर्ण डिजिटल अनुभव सुधारण्याची दिशा दाखवतो.
तुम्ही जर Airtel वापरत असाल तर पुढील काही आठवड्यांमध्ये स्पॅम/फ्रॉड तक्रारींमध्ये तुम्हाला बदल दिसेल, आणि हे उदाहरण इतर कंपन्यांसाठीदेखील प्रेरणादायी ठरावे ही अपेक्षा आहे.
